«Ο κόσμος έχασε τον Ουμπέρτο Εκο, έναν από τους σημαντικότερους ανθρώπους του σύγχρονου πολιτισμού», ανέφερε στον ιστότοπό της η Ρεπούμπλικα. «Θα μας λείψει η ματιά του στον κόσμο»,

Ουμπέρτο Εκο: Σοβαρός καθηγητής και μυθιστοριογράφος του Σαββατοκύριακου.

Από την Αγγελική Κώττη //

«Η ζωή είναι σύντομη, η τέχνη απέραντη, η ευκαιρία στιγμιαία και το πείραμα αβέβαιο.» Ο Ουμπέρτο Εκο έζησε μια μεγάλη ζωή, την κόσμησε με την απέραντη τέχνη του και άρπαξε τη στιγμιαία ευκαιρία όταν έγραψε ένα εξαιρετικό βιβλίο, «Το όνομα του Ρόδου» με το οποίο έγινε γνωστός ανά την υφήλιο.

Ηταν «σοβαρός καθηγητής» κατά τον δικό του ορισμό, που τα σαββατοκύριακα έγραφε μυθιστορήματα. Μέχρι να γράψει το πρώτο του, πίστευε ότι αυτά ήταν για παιδιά. Μετά, ενέδωσε στον πειρασμό και ήταν τέτοια η εμπειρία, ώστε ξαναέγραψε πολλά. Ανάμεσά τους, Το εκκρεμές του Φουκώ, το Κοιμητήριο της Πράγας και άλλα πολλά. Παρόλα ταύτα, δεν του έδωσαν ποτέ το Νόμπελ, όπως και σε έναν άλλο σπουδαίο ιταλό συγγραφέα, τον Ιταλο Καλβίνο.

Ο Ουμπέρτο Εκο, διανοητής, φιλόσοφος καθηγητής και συγγραφέας, έχασε τη μάχη με τον καρκίνο στις19 Φεβρουαρίου 2016. Ηταν 84 ετών. Είχε γεννηθεί στην Αλεσάντρια του Πιεμόντε στις 5 Ιανουαρίου του 1932. Φημολογείται ότι το επώνυμο “Έκο” είναι το αρκτικόλεξο των λέξεων “Ex Caelis Oblatus”, που σημαίνει “θεϊκό δώρο”. Ακολούθησε σπουδές μεσαιωνικής φιλοσοφίας και λογοτεχνίας και έκανε το διδακτορικό του στη φιλοσοφία το 1954, ολοκληρώνοντας τη διατριβή του για τον Θωμά Ακινάτη.

Το 1965 εξελέγη καθηγητής Οπτικών Επικοινωνιών στη Φλωρεντία και το 1966 καθηγητής της Σημειολογίας στο Μιλάνο. Το 1971 το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια του προσέφερε τη θέση του τακτικού καθηγητή της Σημειολογίας και το 1974 ο Έκο οργάνωσε τον Διεθνή Σύνδεσμο Μελετών. Επίσης, ήταν διευθυντής του περιοδικού “VS”.

Στη διάρκεια της δεκαετίας του 70, άρχισε να γράφει τα μυθιστορήματα του, κάνοντας την αρχή με “Το όνομα του Ρόδου”, που τιμήθηκε με το βραβείο Strega το 1981 και το Medicis Etranger το 1982, ενώ πούλησε 10 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο και μεταφράστηκε σε 30 γλώσσες. Ζούσε με τη γυναίκα του και δύο παιδιά τους στο σπίτι τους στο Μιλάνο (ένα διαμέρισμα-λαβύρινθο με μια βιβλιοθήκη 30.000 βιβλίων) και στο εξοχικό του στο Ρίμινι. Γνώριζε άπταιστα πέντε γλώσσες, μεταξύ των οποίων αρχαία ελληνικά και λατινικά, που χρησιμοποιούσε πολύ συχνά στα βιβλία του, επιστημονικά και λογοτεχνικά. 

Είχε κερδίσει πολλές τιμητικές διακρίσεις και είχε κάνει δεκάδες εκδοτικές επιτυχίες. Από το 1988 είναι πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Από μικρός ανέπτυξε τεράστιο ενδιαφέρον για τη μεσαιωνική φιλοσοφία και λογοτεχνία τις οποίες και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο. Τότε ακριβώς διέρρηξε τις σχέσεις του με την Καθολική Εκκλησία.

Το πρώτο του βιβλίο, που ήταν το διδακτορικό του ανεπτυγμένο, εκδόθηκε το 1956. Ακολούθησαν και άλλα βιβλία και ήταν ήδη γνωστός για τις ρηξικέλευθες φιλοσοφικές του θέσεις, ώσπου έγραψε «Το όνομα του Ρόδου» τη μεγαλύτερη εκδοτική επιτυχία του, συνδυάζοντας την επιστήμη του με τη μεσαιωνική, αστυνομική πλοκή. Σε αυτό το βιβλίο, εκτός από τον τρόπο γραφής και το μεγαλοφυές θέμα, με αφορμή τη δήθεν αναζήτηση του χαμένου έργου του Αριστοτέλη «Περί κωμωδίας» οδηγεί τον αναγνώστη να κατανοήσει πως το γέλιο είναι κάτι που η εξουσία- κάθε εξουσία- αποστρέφεται. Γνωρίζοντας άλλωστε τη σχετικότητα των πραγμάτων, είχε γράψει: “Δημοκρατία δεν σημαίνει πως η πλειοψηφία έχει το δίκιο. Σημαίνει πως έχει το δικαίωμα να κυβερνάει.”

Έγραψε παράλληλα δεκάδες δοκίμια, επιδεικνύοντας συχνά μια τάση εκλεκτικισμού, για τη μεσαιωνική αισθητική, την ποιητική του Τζέιμς Τζόις, τον Τζέιμς Μποντ, την ιστορία της ομορφιάς αλλά και της ασχήμιας.

Ο Έκο, που ανήκε στην αριστερά, είχε κριτικά βέλη για όλους. Εγραφε τακτικά μια στήλη στο εβδομαδιαίο περιοδικό L’Espresso.

Ανάμεσα στα επιτεύγματά του, ήταν και ο ακριβής ορισμός του κιτς και της μαζικής κουλτούρας. Το σύγγραμά του «Κήνσορες και θεράποντες» είναι πλέον κλασικό. Περιλαμβάνει άρθρα από τη δεκαετία του 60 με διαλέξεις του στο Τορίνο και στη Μπολόνια. Αμέτρητες αναδημοσιεύσεις και αναφορές έχει και το κλασικό του πλέον άρθρο για τον Πρωτο-φασισμό, ur fascism στο οποίο περιγράφει τους λόγους και τα στάδια της φασιστικοποίησης ενός ανθρώπου, μιας ομάδας και ενός λαού.

Ο Εκο ήταν από τους λίγους που όρθωσε το ανάστημά του στον μπερλουσκονισμό και σε κάθε λογής λαϊκισμό και συνέχισε να είναι απέναντί του μέχρι την πτώση Μπερλουσκόνι. Το θολό και τοξικό τοπίο που δημιουργήθηκε στην Ιταλία και στην κοινωνία της, περιγράφηκε και κατακρίθηκε με την πένα του.

Μία από τις φράσεις του που έχει μείνει παροιμοιώδης είναι η περίφημη «τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις». Αλλά είναι εντελώς διαφορετική από ό,τι νομίζουμε. Στην πραγματικότητα με αυτή τη φράση κατακευραύνωνε τα ΜΜΕ και την ενημέρωση που προσφέρουν κατά την περίοδο του Αυγούστου που όλοι φεύγουν για διακοπές και μοιραία η ειδησεογραφία περιορίζεται όταν τα αντικείμενα (πολιτικοί και κοσμικοί) της δημοσιογραφικής έρευνας φεύγουν κι αυτοί. Η φράση ειπώθηκε μετά από διακοπές εκείνης της χρονιάς στα νησιά Φίτζι. Τον Αύγουστο ήταν ο πρώτος πόλεμος του Κόλπου στο Ιράκ, όμως οι ιταλικές εφημερίδες, δεν μετέδιδαν σχεδόν τίποτα γι’ αυτόν. Ασχολούνταν με σκάνδαλα τύπου ρεπορτάζ παραλίας και με το λάιφσταιλ. Εξ ου και η ειρωνική φράση.

Την ημέρα του θανάτου του οι εφημερίδες έγραφαν:
«Ο Ουμπέρτο Έκο, ένας από τους πιο διασημότερους διανοούμενους της Ιταλίας, είναι νεκρός», ήταν ο τίτλος στον ιστότοπο της εφημερίδας Corriere della Sera.

«Ο Ουμπέρτο Έκο υπήρξε μια σημαντική παρουσία στην ιταλική πολιτιστική ζωή των τελευταίων 50 ετών, αλλά το όνομά του παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένο, σε διεθνές επίπεδο, με την τεράστια επιτυχία του μυθιστορήματός του Το όνομα του Ρόδου», συνεχίζει η Κοριέρε ντέλα Σέρα.

«Ο κόσμος έχασε έναν από τους σημαντικότερους ανθρώπους του σύγχρονου πολιτισμού», ανέφερε στον ιστότοπό της η Ρεπούμπλικα. «Θα μας λείψει η ματιά του στον κόσμο», συνέχισε.

Ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ματέο Ρέντζι δήλωσε: είναι μια τεράστια απώλεια για τον πολιτισμό, θα μας λείψει η γραφή και η φωνή του, η οξεία και ζωηρή σκέψη του και η ανθρωπιά του.

Τίτλοι βιβλίων του στα ελληνικά, στη βάση της Biblionet

(2015) Φύλλο μηδέν, Ψυχογιός
(2012) Η μυστηριώδης φλόγα της βασίλισσας Λοάνα, Ψυχογιός
(2012) Κατασκευάζοντας τον ЭХΘРΟ, Ψυχογιός
(2012) Μπαουντολίνο, Ψυχογιός
(2012) Το νησί της προηγούμενης ημέρας, Ψυχογιός
(2011) Εξομολογήσεις ενός νέου μυθιστοριογράφου, Εκδόσεις Πατάκη
(2011) Το εκκρεμές του Φουκώ, Ψυχογιός
(2011) Το κοιμητήριο της Πράγας, Ψυχογιός
(2011) Το όνομα του ρόδου, Ψυχογιός
(2010) Η ομορφιά της λίστας, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2008) Από το δέντρο στον λαβύρινθο, Ελληνικά Γράμματα
(2007) Αναμνήσεις επί χάρτου, Ελληνικά Γράμματα
(2006) Με το βήμα του κάβουρα, Ελληνικά Γράμματα
(2005) Επιμύθιο στο Όνομα του ρόδου, Ελληνικά Γράμματα
(2004) Η βόμβα και ο στρατηγός, Ελληνικά Γράμματα
(2004) Οι νάνοι του Γκνου, Ελληνικά Γράμματα
(2004) Οι τρεις κοσμοναύτες, Ελληνικά Γράμματα
(2004) Το νησί της προηγούμενης ημέρας, Ελληνικά Γράμματα
(2003) Εμπειρίες μετάφρασης, Ελληνικά Γράμματα
(2002) Περί λογοτεχνίας, Ελληνικά Γράμματα
(2001) Πώς να διαψεύσετε μια διάψευση και άλλες οδηγίες χρήσεως, Γνώση
(2000) Μεταξύ ψεύδους και ειρωνείας, Ελληνικά Γράμματα
(1999) Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή, Μαλλιάρης Παιδεία
(1999) Ο Καντ και ο ορνιθόρυγχος, Ελληνικά Γράμματαν μ,./

(1999) Πρώτο ελάχιστο ημερολόγιο, Ελληνικά Γράμματα
(1998) Η αναζήτηση της τέλειας γλώσσας, Ελληνικά Γράμματα
(1997) Πέντε ηθικά κείμενα, Ελληνικά Γράμματα
(1996) Έξι περιπλανήσεις στο δάσος της αφήγησης, Ελληνικά Γράμματα
(1995) Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, Παρατηρητής
(1995) Σημειώματα σημειολογίας κ.ά., Μαλλιάρης Παιδεία
(1994) Κήνσορες και θεράποντες, Γνώση
(1994) Πώς γίνεται μια διπλωματική εργασία, Νήσος
(1994) Τα όρια της ερμηνείας, Γνώση
(1994) Τέχνη και κάλλος στην αισθητική του Μεσαίωνα, Γνώση
(1993) Η ποιητική του Τζαίημς Τζόυς, Δελφίνι
(1993) Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις, Παρατηρητής
(1992) Πολιτιστικά κοιτάσματα, Παρατηρητής

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
(2013) Οι κεραίες της εποχής μου ΙΙ, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2013) Οι κεραίες της εποχής μου ΙΙ, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2010) Μην ελπίζετε να απαλλαγείτε από τα βιβλία, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
(2010) Τι πιστεύει αυτός που δεν πιστεύει;, Ημερησία
(2006) Η δύναμη των λέξεων, Ελληνικά Γράμματα
(2004) Ιστορία της ομορφιάς, Εκδόσεις Καστανιώτη [κείμενα, επιμέλεια]
(1999) Συνομιλίες για το τέλος του χρόνου, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
(1998) Τι πιστεύει αυτός που δεν πιστεύει;, Ελληνικά Γράμματα
(1997) Ερμηνεία και υπερερμηνεία, Ελληνικά Γράμματα
(1996) Ουμπέρτο Έκο, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1993) Περί βιβλιοθηκών, Άγρα

____________

http://fragilemag.gr/eco-umberto/